Een schuilhuis
in Delft

Carla van Beers
non-fictie


Maak kennis met Arie & Evy, het jonge echtpaar dat zeven onderduikers wist te verbergen in hun kleine huis. Voor ze het wisten zaten ze met z'n allen midden in het ondergrondse verzet.


Googlemaps met luchtfoto van het huizenblok Tak van Poortvlietstraat en Makaystraat in Delft


De huisdetective speurt naar verborgen verhalen in een huis, winkel of hotel. Zoekt, vindt, bewaart & deelt herinneringen aan een adres, een gebouw of een plek.




De schuilplaats achter de boekenkast op de eerste verdieping heeft een raam dat uitkijkt op de achtertuin. Hier maakt Arie bij daglicht vervalsingen. (foto: archief Sjouk Sytstra)



Het begint eind 1942 met twee onderduikers, dan komen er drie bij: ze hebben vijf extra monden te voeden. In de zomer van 1943 vertrekt "Ad Lambooij" en in september 1944 arriveren "Oom Johan en tante Marie". In februari 1945 komt er een nieuw echtpaar. Ze hebben nu in de drukste tijd negen slaapplaatsen in huis. Begin 1945 verbergen Arie en Evy zeven joodse onderduikers in hun huis. (foto: archief Sjouk Sytstra)



Arie en Hanna malen de rogge in de koffiemolen. De maaltijd betaat uit rogge met een rauw gehakt uitje, bietenpulp of selderie. Als warme maaltijd vult rogge beter dan dat ze er brood van maken. (foto: archief Sjouk Sytstra)



Hans Keilson noemde Arie in "Dagboek 1944" een prachtkerel. Zijn vriendschap met het echtpaar Bakker inspireerde hem tot het schrijven van de novelle "Komedie in mineur" en "Sonnetten voor Hanna". Hanna was de eerste onderduiker die bij Arie en Evy in huis kwam, zij bleef er met een korte onderbreking tot aan de bevrijding.

Arie Bakker krijgt een baan in Delft op het laboratorium van Grondmechanica en werkt aan het onderzoek naar dijken van benedenrivieren. Nu hij een salaris heeft kan hij met zijn vriendin Evy Beer trouwen, zij is doctoranda in de biologie. Ze hebben elkaar op de interacademiale vereniging voor studerende kinderen van vrijmetselaars (VSKV) leren kennen. Het huwelijk vindt plaats op 22 januari 1941 en per 1 februari verhuist het jonge paar naar de Tak van Poortvlietstraat 20 in Delft. Ze zijn de eerste bewoners van het huis, hier links op de foto. Er wordt nog volop gebouwd in de straat. De buurkinderen spelen op een berg zand. (foto uit 1941: archief van der Weele)


Eva Paolina Beer (1910-1981) en Arie Johannes Bakker (1914-1992) bij het huwelijk van Arie's broer. (foto maart 1943: archief Bakker)


Het huizenblok is in 1940 door Bouwkundig Bureau D. Huurman gebouwd in de Voordijkshoornsche polder van Delft. Het ontwerp telt veertig eengezinswoningen verdeeld over de Tak van Poortvlietstraat en de Mackaystraat, Tussen nummer 20 en 18 is een poort die toegang geeft tot de achtertuinen. Deze poort speelt een belangrijke rol in het verhaal van "een schuilhuis in Delft", omdat ze de kamer die erboven ligt inkorten om er een schuilplek te maken. (tekening juli 1940: Bouwarchief Delft).


Het bureau in de hoek van de kamer aan de straatkant beneden. Arie en Evy krijgen veel gasten en daarom beginnen ze "met de boel naar boven te slepen. Het is toch wel prettiger om een reserve zitkamer te hebben, als er eens iemand komt en dat gebeurt nogal eens." Op een dag in december 1942 komen er gasten die blijven, voor een korte of lange periode. Soms zijn er 's ochtends vier mensen in huis en dan 's avonds ineens acht. Het wisselende gezelschap trekt zich terug op de eerste verdieping, waar Arie een schuilplaats heeft gemaakt. (foto: archief Bakker)


In de schuilplaats hebben ze een geheime ruimte onder de planken. Hier bewaren ze de materialen, stempels en atributen die gebruikt worden voor het namaken van documenten. Samen met de joodse onderduikers vervalst Arie persoonsbewijzen. Ingenieur Leo Rientsma, die bij de Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek werkt en een paar straten verderop in de Wallerstraat 3 woont, levert hiervoor de chemicaliën. Met een kwartslamp testen ze het resultaat. (foto: archief Sjouk Sytstra)


Hanna (links) en Evy (rechts) likken hun borden af. De voedselvoorziening wordt begin 1945 zeer nijpend. Tijdens de maaltijd kijkt iedereen naar het bord van de ander en ze praten over niets anders dan eten. (foto: archief Sjouk Sytstra)





    Tak van
    Poortvlietstraat 20
    Delft


      Waarschuwingscode: naamplaatje in het midden, situatie is veilig. Naamplaat rechts, pas op gevaar (foto: archief Sjouk Sytstra)



      Vaas met bloemen voor het raam is het teken voor helpers van buiten dat alles okay is.(foto: archief Sjouk Sytstra)



      Achter de boekenkast ligt een smalle kamer verscholen, de ingang bevindt zich achter het tegeltableau. Met een ingenieuze constructie is de (brandende) kachel draaibaar geworden. Bij een waarschuwing pakken de onderduikers hun spullen op om zich achter de muur schuil te houden. Af en toe is het loos alarm, of een oefening. (foto: archief Sjouk Sytstra)



      De schuilplaats van binnenuit gezien. Het deurtje is vrij klein. In de schuilplaats is ook de verboden radio opgeborgen en de blauwe tas met spullen van de Ondergrondse.(foto: archief Sjouk Sytstra)







      "Een schuilhuis in Delft" beschrijft het leven van Arie Bakker en Evy Beer, een jong echtpaar dat eind 1942 hun huis openstelde voor joodse onderduikers. Voor ze het wisten zaten ze met z'n allen midden in het ondergrondse verzet. Ze leverden een bijna bovenmenselijke prestatie, waar na de oorlog niet meer over gesproken werd. De huisdetective reconstrueerde het verhaal en ontdekte aan de hand van nagelaten brieven, foto's en documenten van Arie Bakker hoe ze vervalsingen maakten, onderduikers "verzorgden", in contact stonden met "ambtelijke knoeiers" en meewerkten aan de ontsnappingslijn voor de Palestinapioniers.

laatst gewijzigd: 26-8-2020 / Media & Research de Huisdetective / Archief: Sjouk Sytstra, Den Haag

de tetralogie EEN GEHAVENDE NALATENSCHAP